مکاتبه ابن سینا و ابو سعید ابو الخیر (کتاب)«مکاتبة ابن سینا و ابو سعید ابو الخیر»، رساله‌ای است به زبان عربی و بیان گر شبهه‌ای از طرف ابو سعید ابو الخیر ، در زمینه دور بودن قیاس و دو پاسخ از ابوعلی سینا . ۱ - ساختار کتابرساله، بسیار کوتاه و فاقد باب بندی و فصل بندی است. ۲ - گزارش محتواسؤالی که ابو سعید مطرح کرده است، چنین است: با توجه به اینکه در قیاس ، غرض ، وصول به علم به نتیجه است، پس علم، تابع دو مقدمه قیاس؛ یعنی صغرا و کبرا است که معلوم هستند. در این میان، شکل اول نیز عمده قیاسات بوده و دو شکل دیگر بدان بازگشت می‌یابند، لکن سؤال این است که چطور ما بدون علم به جزئیات کلی، علم به خود کلی پیدا کنیم، در حالی که علم به شی ء کلی بدون علم به جزئیاتش مکن نیست. شیخ الرئیس، در جواب، این مقدمه را رد می‌کند که حتما علم به شی ء کلی باید همراه با علم به مقدماتش باشد، زیرا از شرایط احکام کلیه نیست که یقین بدان مقتنص از جزئیاتش باشد و آنچه که این گونه اقتناص شده باشد (از راه استقراء )، مورد وثوق نخواهد بود، مگر بعد از استیفای شرایط... بو علی، در ادامه، جواب دیگری را به صورت دیگر به این سؤال می‌دهد؛ بو علی معنی استقراء را در این جا، حکم کلی به ایجاب و سلب ، به خاطر وجود آن حکم در جزئیات آن کلی، بیان می‌کند و می‌گوید: آن حکم به حد اکبر برای حد اوسط ، به خاطر وجود آن اکبر، در جزئیات اوسطی که همان اصغر است، می‌باشد، بعد مثال مشهور این قاعده را آورده و با بیان توضیحات تکمیلی، جواب نامه را تمام کرده و می‌گوید: همین مقدار، در جواب این شبهه کفایت می‌کند. [۱]
مكاتبه ابن سينا و ابو سعيد ابو الخير، ص۱۹۹.
۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |